Η τέχνη της στιχουργικής

Με αφορμή το άρθρο του Θάνου Φωσκαρίνη στην Ελευθεροτυπία  για το  βιβλίο του Μιχάλη Γκανά (εκδόσεις Μελάνι) με τους στίχους των τραγουδιών του...

"Στον κόσμο του ελληνικού τραγουδιού, οφειλέτης". 
Με αυτή την αφιέρωση κυκλοφόρησε το βιβλίο του Μιχάλη Γκανά με τους στίχους των τραγουδιών του. Πρόκειται για στίχους που γράφτηκαν στο διάστημα μιας εικοσαετίας σχεδόν, από το "Σουμιτζού" του Νίκου Ξυδάκη (1983) μέχρι το "Για των ματιών σου το χρώμα", με την Ελευθερία Αρβανιτάκη (2001). Σ' αυτά τα 18 χρόνια, ο Μιχάλης Γκανάς είχε την τύχη να συνεργαστεί με σημαντικούς Έλληνες συνθέτες και τη χαρά να ακούσει τα τραγούδια του από σπουδαίες φωνές. Μερικά τραγούδια του έγιναν ευρύτερα γνωστά. Άλλα πάλι ακούστηκαν λιγότερο και μερικά καθόλου. Για χάρη αυτών των τελευταίων, κυρίως, έγινε αυτό το βιβλίο. Για να έχουν την ευκαιρία να διαβαστούν, τουλάχιστον, αφού δεν ευτύχησαν να ακουστούν. Εκτός από τα δισκογραφημένα τραγούδια, που δεν δημοσιεύονται όλα, υπάρχουν και αρκετά ανέκδοτα, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται στα χέρια ή στα συρτάρια συνθετών. Όλα μαζί φτάνουν τον σημαδιακό αριθμό των 111 τραγουδιών

απο τη Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας

Στίχοι: Μιχάλης Γκανάς

(τραγούδια),

εκδόσεις Μελάνι, σ. 143, ευρώ 10,45

Οφείλουμε στους εκπροσώπους της γενιάς του '30 την πίστη ότι ποίηση και στιχουργική μπορούν να τα πάνε θαυμάσια μαζί στο νεοελληνικό τραγούδι. Δεν αναφέρομαι στη μελοποίηση των ποιημάτων, αλλά στο γεγονός ότι υπάρχουν ποιητές που γράφουν στίχους για να ντύσουν ήδη έτοιμες μουσικές ή για να γίνουν μελλοντικά τραγούδια. Η σφραγίδα του Γκάτσου στο νεοελληνικό τραγούδι, οι στίχοι του Ελύτη από Τα ρω του έρωτα, του Γ. Ρίτσου Τα λιανοτράγουδα και τα τραγούδια του Τ. Λειβαδίτη, του Μ. Ελευθερίου, του Λ. Παπαδόπουλου, η πρωτοτυπία στην ποιητική σύλληψη του Διον. Σαββόπουλου, τόσο ως μουσικού όσο και ως στιχουργού, καθιερώνοντας την εικόνα του σύγχρονου τροβαδούρου, είναι σταθμοί όχι μόνο της μουσικής μας, αλλά και της γενικής νεοελληνικής παιδείας μας.

Ο Μ. Γκανάς είναι ένας έξοχος ολιγογράφος ποιητής που αγαπάμε να ξαναδιαβάζουμε τις συλλογές του Μαύρα λιθάρια, Γυάλινα Γιάννενα και Παραλογή. Με το βιβλίο αυτό όμως ανακαλύπτουμε ότι καταθέτει την τέχνη του στο τραγούδι. Και αυτή η προσφορά του δεν είναι καθόλου υποδεέστερη της ποίησης των συλλογών που προανέφερα. Είναι ποιήματα που πίσω από τη φόρμα του λαϊκού τραγουδιού εκφράζουν συναισθήματα και εντυπώσεις που γεννά η καθημερινότητα.

Η ωραία έκδοση Στίχοι: Μιχάλης Γκανάς περιλαμβάνει 111 τραγούδια κατανεμημένα σε δύο ενότητες. Η α) με 81 τραγούδια ήδη μελοποιημένα και η β) με 30 τραγούδια που δεν μελοποιήθηκαν ακόμη. Ολα τους είναι βεβαίως γραμμένα με ρίμα, και σπάνια υπερβαίνουν σε έκταση τη σελίδα. Πρωτότυπα σε σύλληψη και στις μεταφορές, όπως συμβαίνει άλλωστε και στα υπόλοιπα βιβλία αυτού του ποιητή, είναι καρπός έμπνευσης αλλά και επεξεργασίας του στίχου. Φέρνουν, τέλος, έναν αέρα ανανέωσης στην κουρασμένη στιχουργική των ημερών μας. Και αν στους γνωστούς στιχουργούς βλέπαμε παλιά να προβάλλεται το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο, στους στίχους τού Γκανά ξεπροβάλλουν η ηπειρωτική Ελλάδα, η συνοικία, ενώ πίσω από τις λέξεις ή τις εικόνες του φτάνουν απόηχοι από το δημοτικό τραγούδι, στοιχείο που χαρακτηρίζει γενικά την ποίησή του.

Ο Γκανάς δεν ενδιαφέρεται να παρουσιάσει ένα τεχνικά άψογο ποίημα-τραγούδι, αλλά να αφηγηθεί μια ιστορία, να φωτίσει ένα στιγμιότυπο που μπορεί να φαίνεται κοινό, χωρίς όμως να είναι. Κάποια από τα τραγούδια του θα μπορούσαν, μάλιστα, να εκληφθούν ως ιστορίες ή μονόλογοι πάνω σε μια ιστορία. Εκπλήσσει η απλότητα (όχι η απλοϊκότητά) τους, η ρυθμική ροή τους, το μετρικό τους σχήμα άλλωστε δεν τηρείται αυστηρά παντού το ίδιο από την αρχή μέχρι το τέλος. Ποιητής θρεμμένος με το λαϊκό στοιχείο, συνδέει αρμονικά την παράδοση με τη σύγχρονη ζωή μας, την ιστορία με την καθημερινότητα. Ευαισθητοποιεί, χωρίς να οικτίρει. Πολιτικολογεί, χωρίς να κάνει κήρυγμα. Οι Στίχοι είναι μια προσφορά του Μιχ. Γκανά σε όσους -και δεν είναι λίγοι- αδημονούν να δουν τυπωμένη τη συλλογή του Αψινθος ή οποιαδήποτε άλλη ποιητική συλλογή μάς ετοιμάζει μετά την Παραλογή.

Καλόδεχτη, λοιπόν.

Θάνος Φωσκαρίνης